Vorige week was de finale van het Eurovisiesongfestival. Op het eerste gezicht is er geen groter verschil denkbaar dan dit jaarlijkse muziekspektakel en het schaken. Een schaker ziet zichzelf toch als een denker, staand in een rijke culturele traditie. Het songfestival staat toch voor show, bombast en veelal oppervlakkige deuntjes. Kan je er als schaker toch iets van opsteken?
Op een abstracte manier kunnen het maken van een winnende act op het songfestival en schaken met elkaar worden vergeleken. Welke muzieksoort kies je? Wordt het een zanger, groep of zangeres; een vrolijk of een melancholiek nummer? Daar komen nog alle keuzes die je kunt maken bij de uitvoering bij. Al deze keuzes zijn op te vatten als zetten om het songfestival te winnen. Anders dan bij het schaken wordt de uitslag bij het songfestival uiteindelijk bepaald door de jury en het publiek. Dit houdt in dat je die “zetten” moet doen die in termen van waardering van het publiek het meeste winst opleveren.
De uitslag van de wedstrijd komt wel heel verschillend tot stand. Bij het schaken kun je de waarde van een zet uitrekenen. Dit komt omdat de waarde van een zet voortvloeit uit de stellingskenmerken. Bovendien moet een tegenstander soms op dwingende wijze reageren op jouw zetten. Hiervan is bij het songfestival geen sprake. De toetsingscriteria van de jury zijn onbekend en liggen niet vast. Bovendien weet je niet wie van de kijkers gaat stemmen. Jouw liedje heeft geen enkele invloed op het optreden van de andere deelnemers. Daar komt nog bij dat er voorafgaand aan de finale al uitgebreid wordt gesproken wie de favorieten zijn. Ook dit kan invloed uitoefenen op de uitslag. Bij schaken is het effect van de buitenwacht op de uitslag minimaal. Dat maakt dit spel juist zo mooi.
Toch zijn er ten minste twee lessen uit het songfestival te trekken. Ten eerste hangt wat goed is bij zowel het schaken als het songfestival af van de tegenstander. Bij het songfestival is dat heel duidelijk het geval. Hier is het eigenlijk niet belangrijk of de artiest en de Nederlanders het liedje uit Nederland goed vinden. Belangrijk is dat het gunstig afsteekt ten opzichte van de andere tegenstanders en het lied door mensen in andere landen wordt gewaardeerd. Bij schaken is dit ook zo. Belangrijk is dat je een stelling op het bord krijgt die je beter beheerst dan je tegenstander.
Ten tweede is er de balans tussen individuele originaliteit en de algemene regels. Bij het songfestival zijn sterk afwijkende muziekgenres uit den boze. Het liedje moet bij een groot publiek makkelijk in het gehoor liggen. Maar het lied moet ook opvallen. De algemene regels kunnen dus niet zomaar worden toegepast, maar moeten worden voorzien van een individuele toets, zodat het lied eruit springt. Net als bij het schaken. De algemene regels moeten in de gaten worden gehouden, maar je moet wel rekening houden met de concrete stelling. Ook moet je een eigen individuele speelstijl ontwikkelen die aansluit bij je sterktes en zwaktes.
Het winnende lied van dit jaar voldoet uitstekend aan de gangbare criteria. De “beat” is behoorlijk standaard in de huidige popmuziek. De wat oosters klinkende akkoorden liggen ook lekker in het gehoor. Het opvallende element wordt gevormd door de kakelende kip-achtige geluiden van de zangeres. Ik weet niet of dit voor schakers is aan te raden. Er zijn grenzen aan de lessen die je uit het songfestival kunt trekken.