Hoe moeten we als schaakclubs omgaan met grensoverschrijdend gedrag en intimidatie? De misstanden die aan het licht zijn getreden bij de publieke omroep zorgen voor een nieuwe ronde in deze discussie. Bij schaken is schreeuwen meestal niet aan de orde. Ook trekken we de tegenstander niet over de tafel om dreigend te blaffen dat de dame echt niet op c2 mag worden gezet. Toch zijn ook bij het schaken incidenten aan het licht gekomen. Van grensoverschrijdend gedrag van trainers tot agressieve en seksistische uitingen aan het adres van vrouwelijke schakers op de sociale media. Het zou erg naïef zijn te denken dat schakers zich niet schuldig maken aan dit gedrag.
Intimidatie en grensoverschrijdend gedrag kan altijd voorkomen als groepen mensen samen iets doen en er sprake is van verschillende machtsverhoudingen. Bij sporten is ook de begeleiding, coaching en training van (jeugd)spelers belangrijk. De KNSB, de Haagse Schaakbond en verschillende clubs hebben protocollen opgesteld om met dit gedrag om te gaan (https://haagseschaakbond.nl/gedragscode/, https://www.groningercombinatie.nl/protocol-ongewenst-gedrag-groninger-combinatie-gc/). Daarnaast zijn er wettelijke voorschriften. Zo is voor alle begeleiders van jeugdspelers een Verklaring Omtrent Gedrag vereist. Ten slotte hebben bonden en verenigingen vaak vertrouwenspersonen om misstanden anoniem te bespreken.
Er is een vorm van intimidatie die vast ook bij andere sporten voorkomt, maar vrij specifiek is voor het schaken. In het schaken kun je vrij makkelijk zien wie de sterkere speler is. Helaas komt het voor dat schakers andere spelers niet meer serieus nemen omdat ze een paar honderd elo-punten meer hebben. Het is vrij gemakkelijk voor een sterkere speler een mindere speler de mond te snoeren en zijn of haar zetten belachelijk te maken. Eigenlijk zou je een speler van 1800 die een speler van 1300 kapittelt om zijn beperkte begrip voor het schaakspel hartelijk moeten uitlachen. Vergeleken met grootmeesters begrijpt zelfs de sterkste huisschaker immers weinig van het schaakspel. In de praktijk zal niet iedereen zo ad-rem zijn.
Het is belangrijk dat iedereen die graag schaakt zich thuis voelt ongeacht de speelsterkte. Daar hoort het kleineren van iemands schaakprestaties niet bij! Natuurlijk moet het mogelijk zijn op ludieke en levendige wijze elkaars partijen te bespreken. Ook is het moeilijk altijd je gezicht in de plooi te houden als je onbegrijpelijke zetten op het bord ziet verschijnen. Belangrijk is dat een sterkere speler zich ervan bewust is hoe commentaar kan overkomen. Verder maakt het natuurlijk uit of spelers elkaar goed kennen. Onder vrienden heeft de uitroep “wat een knoeierszet” een heel andere lading dan bij onbekenden.
Wat doe je tegen ongewenst gedrag? Protocollen en regels zijn nodig, maar hebben wel een hoog bureaucratisch gehalte. Als bestuur van de Schaakvereniging Voorburg zullen we leden aanspreken op ongewenst gedrag als we dit waarnemen. We staan schelden en beledigen niet toe op de app. Lastig punt is dat er een groot grijs gebied is en dat uitlatingen vaak context-specifiek zijn. Wat jij een leuke grap vindt, is voor een ander misschien heel beledigend.
Het is belangrijk dat leden elkaar aanspreken op ongewenst gedrag. Gelukkig gebeurt dat binnen onze club ook. Ongewenst gedrag direct bespreken is echter best pittig, zeker als er sprake is van ongelijke machtsverhoudingen, je zelf onzeker bent of lastig onder woorden kan brengen wat er is gebeurd. We hebben vertrouwenspersonen bij onze vereniging (https://svvoorburg.nl/bestuur/). Bij hun kun je altijd terecht als er een conflict is. Ook kun je ons als bestuur altijd aan de jas trekken om te vertellen wat er gebeurd is.
Binnen de schaakclub Voorburg heerst een goede en ontspannen sfeer. Dat willen we graag zo houden. Dit kunnen we alleen samen bereiken.
