Het schaakspel biedt ruimte aan een groot pallet aan menselijke emoties. Hoop, vreugde, woede en wanhoop: iedere schaker kent het gevoel, soms zelfs tijdens één enkele partij. Eén emotie lijkt te ontbreken. Lachen tijdens een schaakpartij komt weinig voor. Om te lachen moet je ontspannen zijn, en tijdens een schaakpartij ben je ingespannen bezig. Bovendien zou een luide schaterlach tijdens een schaakpartij gelijk leiden tot ingrijpen van de wedstrijdleider omdat het valt onder het hinderen van de tegenstander. Kortom: kan schaken humoristisch zijn?
Google laat je bij het beantwoorden van deze vraag een beetje in de steek. Het intikken van “humor” en “schaken” levert links op naar cartoons met sprekende schaakstukken, schaakstukken als stripfiguren, T-shirts en mokken met schaakstukken en andere zaken. Af en toe zorgt het voor een glimlach, maar veel is toch in de categorie “voetbalverslaggever geeft commentaar op schaakpartij”. Je komt verder verwijzingen tegen naar Tex de Wit, bekend van de shows van Arjan Lubach maar ook een sterk schaker. Hij heeft een voorstelling gemaakt in 2017, waarin ook wordt ingegaan op schaken. Helaas kan ik daar niets van terug vinden.
Zoeken op “grappige schaakpartijen” levert iets meer resultaten op. Wel vind je veel schaakpartijen waarin blunders worden gemaakt. Een grootmeester die zomaar een stuk weggeeft is opmerkelijk, maar niet noodzakelijkerwijs grappig. Leuker wordt het, als een schaakpartij wordt gewonnen zonder dat er een stuk of pion is geslagen. Dit is inderdaad een keer gebeurd. Op chess.com is de partij te vinden.
Toch biedt het schaken een oneindig aantal mogelijkheden voor humoristische situaties. Iets is vaak grappig als het afwijkt van het verwachte patroon. Maarten van Rossem en Philip Freriks die op de voorste rij staan te headbangen bij een concert van Metallica zouden bij mij wel voor een schaterlach zorgen. Een partij waarbij de ene partij alleen maar pionzetten heeft gedaan is ook grappig, zeker als het ook nog winst oplevert. Ook leuk zijn partijen waarbij stukken op onmogelijke velden belanden. Het moet gezegd dat de humor dan soms wel een wat sadistische inslag heeft. Soms is één van de partijen helemaal ingesnoerd en kan geen vin meer verroeren zonder materiaal te verliezen. Leuk om te zien als toeschouwer en als leidend voorwerp kan je er later ook wel oom lachen. Op het moment zelf is het meer lachen als een boer met kiespijn.
Gaan schaken en humor samen? Jazeker! Om de humor tussen schakers te begrijpen moet je echter wel vaak zelf kunnen schaken. Als we grinnikend naar een schaakbord staan te kijken, dan kunnen we dus op de gemiddelde Nederlander wat vreemd overkomen. Maar ja, dat zijn we als schaker wel gewend.