Er zijn twee manieren om te leren schaken. Je volgt schaaklessen volgens een lesprogramma of je gaat zelf aan de slag en probeert te hooi en te gras wat kennis te vergaren. Schaken verschilt hierin niet van andere sporten. Een voetballer kan zowel op straat of op een veldje zijn techniek bijslijpen als tijdens de training. Bij teamsporten komt de training eigenlijk automatisch. Je moet immers met anderen leren samenspelen. Bij een individuele sport als schaken ben je in principe geheel vrij.
Kunnen schakers iets van voetballers leren? Ik ben zelf iemand die schaken heeft geleerd door in schaakboeken te neuzen en vooral veel te spelen. Drie boeken waren belangrijk: Het lesboek van de KNSB, “Oom Jan leert zijn neefje schaken” en Praktische schaaklessen 5 van Max Euwe. Het eerste boek was nuttig voor de tactiek, het tweede vooral voor de openingen en het derde voor de strategie. Ook het naspelen van partijen van grootmeesters uit lang vervlogen tijden was erg nuttig. Ten slotte heb ik schaken vooral geleerd door heel erg veel te spelen.
Het zelf samenstellen van je eigen “lesprogramma” heeft voordelen. Je blijft plezier in het spel houden en zowel de lesstof als de boeken zijn volledig op je toegesneden. Er zijn ook nadelen. Dingen die minder leuk zijn (in mijn geval bijvoorbeeld eindspelen) blijven liggen, tenzij je over zeer veel discipline beschikt. Als je het allemaal zelf doet, vallen lacunes in je kennis je ook minder op.
Kinderen leren tegenwoordig schaken via de stappenmethode. Aan de hand van deze door de KNSB gesteunde methode leer je, de naam zegt het al, stap voor stap schaken. Stap 1 leert de loop van de stukken. Als je stap 6 met succes hebt afgerond ben je een serieuze clubschaker. Voordeel is dat je op gestructureerde wijze alle facetten van het schaakspel leert kennen. Nadeel is natuurlijk dat dit vaste “format” misschien niet aansluit bij jouw voorkeuren.
Ik zou iedereen die (beter) wil leren schaken toch aanraden de stappenmethode door te nemen. Deze basis kan je dan aanvullen met boeken (of dvd’s) die je zelf leuk vindt. Het is verder nuttig partijen na te spelen en je eigen partijen te analyseren. De computer is daarbij een handig hulpmiddel. Strategie kan je niet goed leren met de computer, maar tactische combinaties haalt de computer altijd uit je partij. Handig om te zien wat je hebt gemist. Ten slotte kan je ook op youtube veel instructiefilmpjes over schaken zien. Het belangrijkste blijft toch veel spelen. Alleen door oefening kan je het schaken onder de knie krijgen.