Dit jaar is het 100 jaar geleden dat de eerste wereldoorlog werd beëindigd. Een enorme slachting die het einde vormde van een tijdperk waarin Europese landen de wereld beheersten. Hoewel ook de schaakwereld werd getroffen door deze ramp, heb ik toch de indruk dat de tweede wereldoorlog een grotere breuk vormt. Voor 1945 was schaken toch vooral een zaak van individuen, vooral bij de matches om het wereldkampioenschap. Na 1945 een geregelde cyclus, met natuurlijk een opvallende dominantie van de Sovjet Unie.
Het is opvallend dat politieke dominantie en dominantie op het schaakbord vaak samen gaan. In de 19e eeuw speelden Engelse en vooral Duitse schakers als Andersen, Lasker en Tarrasch een zeer belangrijke rol. Na de 2e wereldoorlog waren het lange tijd de Russen die dominant waren. Van 1952 tot en met 2002 won de USSR slechts 2 keer niet de olympiade, waarbij 1 keer werd veroorzaakt doordat zij wegens een boycot niet meededen. De laatste drie keer werd de prijs betwist door China en de Verenigde Staten.
Politiek machtige landen zijn vaak grote landen met veel inwoners of hebben een sterke economie. Daardoor zijn meer potentiele talenten beschikbaar, terwijl ook de middelen aanwezig zijn om sport te stimuleren. Daar komt bij dat de politiek prestigieuze sporten soms ook graag wil stimuleren. Al deze factoren stimuleren het verband tussen sportieve en politieke dominantie. Natuurlijk is zo´n verband niet éénduidig. Culturele factoren spelen natuurlijk ook een rol. In de Verenigde Staten is schaken geen grote nationale sport. Door individuele supertalenten en enthousiaste individuen is dit toch een sterk schaakland. In de USSR is het schaken cultureel ingebed en daarnaast ook politiek sterk gestimuleerd. In China zie je denk ik ongeveer hetzelfde.
Het is natuurlijk vlijend als je sport door de politiek belangrijk wordt gevonden, maar verder is het geen onverdeelde zegen. In de koude oorlog leidde het tot allerlei onfrisse taferelen en boycots van politieke dissidenten. Een zekere afstand is wenselijk. Mensen moeten van schaken houden om het spel, niet omdat het macht of slimheid uitstraalt.