Als kind droom je ervan om ergens wereldkampioen in te worden. Liefst voetbal, want dan ben je super populair, maar als je toevallig aardig kan schaken is wereldkampioen schaken natuurlijk ook een doel. IJdele hoop. Het verschil in kracht tussen huisschakers en profschakers is gigantisch. Waar zit hem dat in?
Topschakers besteden natuurlijk veel meer tijd aan het schaken. Er zijn experts die beweren dat talent niet belangrijk is en iedereen de top kan bereiken als maar genoeg wordt geoefend. Een stelregel van 10.000 uur wordt aangehouden. Uitgaande van een 5-daagse werkweek van 8 uur is dit ongeveer 5 jaar oefenen. Ik heb mijn twijfels. Zelf heb ik zeker tussen mijn tiende en twentigste aardig wat uurtjes achter het schaakbord gezeten. Eerst ga je met sprongen vooruit, maar op een gegeven moment loop je tegen grenzen aan. Met gerichte training is dat natuurlijk ook nog wel te verhelpen, maar het kost wel steeds meer inspanning.
Als je onbeperkt tijd hebt, dan zou je inderdaad elk niveau kunnen bereiken, maar die heb je natuurlijk niet. Aangeboren talent is toch een belangrijke factor. Sommige mensen pikken dingen sneller op. Dit houdt in dat als jij zuchtend en zwetend eindelijk de mat-in-drie opgaven kunt oplossen, de talentvolle speler al fluitend de mat-in-10-opgaven oplost. Natuurlijk moet dit talent wel ontdekt en ontwikkeld worden. Je moet tenslotte oefenen om beter te worden. In veel gevallen zullen talent en inspanning elkaar positief beïnvloeden. Als je goed in iets bent, is het aanlokkelijker een extra inspanning te leveren.
Veel mensen zouden denk ik wel een rating van 2000 kunnen halen, als ze zich er werkelijk toe zouden zetten. Dit geldt helemaal als ze schaaklessen krijgen en systematisch bijvoorbeeld de stappenmethode van de KNSB aflopen. Maar ja, waar ben je dan. Je kan een lekker potje spelen, maar het verschil met Carlsen en Giri is nog steeds enorm. Om in wielertermen te spreken: je staat in bocht 10 van de Alp d’Huez.
Is het erg om te merken dat je nooit een topper zult worden? Helemaal niet! Het plezier in het spel wordt er namelijk niet minder om. Schaken is puzzels oplossen en dit kun je doen op elk niveau. De huisschaker die een bekende stikmatcombinatie kan uitvoeren zal daar waarschijnlijk evenveel plezier aan beleven als een topschaker die een ingewikkeld eindspel tot winst voert. Voor een profschaker is schaken ook gewoon werk, met alle stres die dat met zich meebrengt. Als huisschaker heb je eigenlijk het beste van twee werelden. Je kunt zonder zorgen genieten van het spel.