Kers en oud en nieuw zijn een tijd van terugblikken en overdenken. Als we kijken naar de samenleving, stemt het jaar 2015 niet erg vrolijk. Wrede terroristische aanslagen die veel angst en leed veroorzaken. De komst van grote groepen asielzoekers leidt bij Nederlanders tot wantrouwen en vooral woede. Het afgelopen jaar leek een jaar van toenemende woede. Hoe kan dit tij worden gekeerd?
Ook tijdens een schaakpartij kun je woedend worden, bijvoorbeeld vanwege een beroerde stelling. Een slechte positie kan een schaker echter alleen maar toeschrijven aan eigen falen. Geen scheidsrechter of slechte grasmat om je achter te verschuilen. De tegenstander is beter of je hebt zelf een stomme fout gemaakt. Eigenlijk kan je alleen woedend worden op jezelf. Dit kan helpen je op te peppen. Mijn ervaring is echter, bijvoorbeeld tijdens snelschaakpartijen op het internet, dat je minder gaat schaken als je kwaad bent. Je gaat geforceerd proberen te winnen en ergert je aan iedere tegenslag. Dus: word je kwaad tijdens een schaakpartij; even tot 10 tellen, en een plan verzinnen om de slechte stelling te verbeteren.
Een woedende schaker is vaak lachwekkend. Mensen die stukken omgooien na verlies worden met gefronste wenkbrauwen bekeken. De reden waarom je tijdens een schaakpartij redelijkerwijze niet woedend kunt worden, is dat er standaard geldende schaakregels zijn. Iedere schaakspeler weet en accepteert die regels. Deze regels zijn ook niet zodanig dat ze bepaalde mensen op voorhand bevoordelen. Rijke mensen winnen niet automatisch als ze tegen een zwerver spelen, Duitsers niet van Italianen, Autochtone Nederlanders niet van allochtone Nederlanders. Geluk speelt bovendien nauwelijks een rol. Daarom kan je bij schaken eigenlijk nooit zeggen dat de winst iemand niet toekomt. Iedereen behaalt het resultaat op eigen kracht.
Mensen worden vaak woedend omdat ze onrecht ervaren en omdat zij zich niet gehoord voelen. Ze vinden de spelregels (van de samenleving in het algemeen of het besluitvormingsproces) oneerlijk of zeggen dat zij niet zijn gekend in het tot stand komen van de spelregels. Dit geldt zowel voor de betogers tegen een asielzoekerscentrum als voor grote groepen Marokkaanse jongeren. Een mogelijkheid om de woede te temperen is iedereen bij het proces te betrekken en op zoek te gaan naar spelregels waar zoveel mogelijk mensen zich in kunnen vinden. In ieder geval moeten de spelregels groepen mensen niet op voorhand beoordelen. Het zou in een bepaald opzicht wenselijk zijn als de samenleving in 2016 meer op een schaakspel gaat lijken. Binnen een schaakpartij zijn er conflicten, maar iedereen is het erover eens hoe het spel gespeeld wordt. Conflict met goede regels leidt tot discussie en debat, conflict zonder regels tot geschreeuw en geweld.
Ik wens voor 2016 een Nederland met meer discussie en minder geschreeuw. En als schaker wens ik iedereen natuurlijk veel schaakplezier toe.
