De overeenkomst tussen Johan Derksen en een schaakcomputer
Regelmatig kijk ik naar het tv-programma Voetbal International. Na een werkdag zijn de gladde praatjes van Wilfred Genee, de grappen van René van der Gijp en de grommen van Johan Derksen aangenaam tijdverdrijf. Wat als schaker vooral opvalt is de oppervlakkigheid van de analyses van de voetbalwedstrijd. Meer dan “wat is dat een slechte speler” en “je moet speler Y altijd links op het middenveld zetten en niet rechts” is er zelden te horen. Het zijn meningen, met veel aplomb gebracht, maar vaak flinterdun onderbouwd.
Waarom is de voetbalanalyse op tv vaak zo nietszeggend? Ik denk dat dit komt doordat het verband tussen de analyse en het wedstrijdresultaat bij voetbal veel indirecter is dan bij het schaken. Analyses van voetbalwedstrijden zijn slechts beperkt toetsbaar. Je kunt immers niet, zoals bij het schaken, de stelling opnieuw opzetten en een andere zet spelen. Wel kan je natuurlijk wedstrijden filmen, statistieken verzamelen en door kansberekeningen conclusies trekken over het rendement van een bepaalde speler. Dit is tijdrovend werk, kost veel geld, en eigenlijk alleen voor professionals uitvoerbaar. Deze analyses zullen vaak uitgedrukt zijn in frequentietabellen en waarschijnlijkheden. Niet bepaald de natuurlijke taal van de gemiddelde voetballer en voetbalkijker. Omdat een echte analyse van de wedstrijd, althans in een tv-programma, niet goed mogelijk is, gaat een aanzienlijk deel van de tijd bij Voetbal International op aan flauwe grappen, onderlinge schimpscheuten, roddels en transfernieuws en natuurlijk talloze beledigingen van mensen in het voetbalwereldje. Dit natuurlijk tot vermaak van de tv-kijker.
Toch begint de geest van Voetbal International een beetje door te dringen in ons schaakwereldje. Dat komt door de opkomst van de schaakcomputer. De grote schaaktoernooien zijn tegenwoordig te volgen via het internet, waarbij er natuurlijk altijd een schaakcomputer meekijkt. Voor de eenvoudige huist, tuin en keukenschaker is dat heel mooi. De computer vertelt met mooie cijfertjes en grafiekjes hoe de partij ervoor staat, en je kan ook precies zien waar het fout ging. Voor de huisschaker is deze computer echter wel een soort Johan Derksen. Er wordt gemeld dat iets goed of slecht is, maar het waarom is veel moeilijker te achterhalen. Sterker nog: de neiging om “wat een sukkel” te roepen als je bij een wedstrijd tussen grootmeesters de waardering van +1 naar -1 ziet schieten is onmiskenbaar aanwezig. Precies zoals je zou doen als Arjen Robben een grote doelkans mist.
Zo naderen de voetbalwereld en de schaakwereld elkaar door de nieuwe technologische analyse. We kunnen Fritz en Rybka natuurlijk uitrusten met een beledigingen generator of een slechte grappen functie. Misschien krijgt het schaken dan ooit nog eens een echte talkshow.