Drie jeugdspelers van Ajax zijn in opspraak gekomen, omdat zij een agente in burger hebben mishandelt. Bij zo´n incident wordt vaak gewezen op de voorbeeldfunctie die topsporters (en andere bekende Nederlanders) zouden hebben. Heb je als schaker ook een voorbeeldfunctie?
Bij zo’n vraag moet ik altijd gelijk aan Bobby Fischer denken. Bobby Fischer was een tamelijk onaangename man, die zich steeds gekker ging gedragen. Zijn politieke ideeën waren weerzinwekkend en zijn uitlatingen over sommige (Russische) schakers onbeschoft. Niet echt een voorbeeld dus. Aan de andere kant heeft hij veel indrukwekkende partijen nagelaten. Miljoenen schakers heeft hij wereldwijd geïnspireerd. Zijn ideeën over het schaken (spelen om 10 winstpartijen, de Fischer klok, het Fisher random chess waarbij de openingsopstelling door de computer wordt bepaald) in ieder geval altijd interessant. Als schaker was hij een echte strijder en er zijn mij geen verhalen bekend dat hij zich aan het schaakbord onfatsoenlijk gedroeg. Als schaker was hij, zeker tot het midden van de jaren zeventig, wel degelijk een voorbeeld.
Als schaker speel je twee rollen: een rol als ambassadeur voor het schaakspel en een rol als mens. Voor het schaakspel en de schaakclub is alleen iemands gedrag rond het schaakbord van belang. Dit is een beperkte opvatting, maar het voorkomt dat de discussie uitwaaiert naar allerlei onderwerpen waar je als schakersclub eigenlijk niets over te zeggen hebt. Bovendien is voor het imago van de schaakclub uiteindelijk vooral het gedrag als schaker dat van belang is. Dus: een schaker die na een nederlaag zijn tegenstander met de schaakklok bekogeld verdient een schorsing. Een schaker die een brood steelt, moet gestraft worden door de rechter, maar niet door zijn schaakclub.
Hoeft een schaker zich dan helemaal niets van de buitenwacht aan te trekken. Dat is ook weer te kort door de bocht. Om het voorbeeld van Bobby Fischer nog maar eens te nemen. Veel niet-schakers herinneren zich alleen nog zijn malle gedrag. Zijn interessante ideeën over het schaken zijn vergeten. Dit is wel iets waar je je van bewust moet zijn, maar blijft wel iemands eigen verantwoordelijkheid. Ik zou verre willen blijven van bijvoorbeeld kledingvoorschriften en mediacodes voor schakers. Het mooie van schaken is immers juist ook dat het vogels van allerlei pluimage aantrekt. Dat geeft kleur aan ons koninklijke spel.
