De snelle ontwikkelingen op het gebied van de ICT zorgen niet alleen voor bewondering, maar ook voor onbehagen. Het negatieve sentiment lijkt te overheersen. Schrijvers worden werkloos door ChatGPT, werkelijkeheid en fictie lopen door elkaar door deep-fake filmpjes, terwijl we constant worden gevolgd door alwetende algoritmes. Als schakers hebben we de opkomst van de computers aan den lijve ondervonden. Als we naar het schaken kijken, dan past wel wat nuance bij zeer pessimistische en bezorgde verhalen over de opkomst van ICT.
Computers schaken tegenwoordig sterker dan mensen. Toch heeft dit de populariteit van het schaakspel niet aangetast. Dit komt door de dingen die schakers mooi vinden aan het spel. Het wedstrijdelement, de puzzel om bepaalde problemen op te lossen en de schoonheid van een combinatie. Mensen zullen altijd verhalen willen vertellen, muziek willen maken of schilderijen willen bekijken en daarbij hun eigen fantasie willen laten spreken. Zolang een activiteit zijn waarde ontleend aan het menselijke aspect, is het bijna ondenkbaar dat dit volledig door computers wordt gedaan. Computers kunnen ondersteunen, maar een menselijke hand zal aanwezig blijven.
Het belang van kennis over een onderwerp verdwijnt ook niet door de komst van de computer. Bij veel berichten over ChatGPT lijkt het alsof iedere idioot over elk willekeurig onderwerp een stuk kan schrijven. Bij het schaken zien we dat de krachtsverschillen door de komst van de computer eerder zijn vergroot dan verkleint. Sterke spelers weten veel beter bij welk soort stellingen het nut heeft een computer te laten rekenen. Nog belangrijker: je moet de uitkomsten van de computer kunnen interpreteren. Waarom is een bepaalde zettenreeks nu goed. Het is mogelijk dat de beste zet van de computer voor een mens onspeelbaar is. Dit zal bij het schrijven van teksten, zeker als het gaat om emotionele of maatschappelijk gevoelige onderwerpen nog veel sterker het geval zijn.
Ten slotte zien we bij het schaken dat bepaalde vormen van het spel inderdaad zijn verdwenen, maar dat hier andere vormen voor zijn terug gekomen. Afgebroken partijen komen niet meer voor en ik denk dat weinig schakers nu nog per brief een partij correspondentieschaak spelen. Daar staat tegenover dat je via sites als chess.com of lichess gewoon partijen kunt spelen waarbij je per dag een zet doet. Eigenlijk correspondentieschaak, maar dan in een nieuwe vorm. Ook dingen als Random-Fischer chess, waarbij de beginopstelling niet vast staat, kunnen veel makkelijker via de computer. Je hebt bij topschaaktoernooien ook geen mensen meer die de zetten noteren en op borden bijhouden. Dat gebeurt automatisch. Maar schakers hebben nu weer een dagtaak aan het maken van youtube-filmpjes met commentaren.
De opkomst van ICT verandert de wereld in positieve en negatieve zin. De negatieve effecten kunnen we bijvoorbeeld door wetgeving, ander overheidsbeleid en aanpassing van ons gedrag verminderen. Het vervelende aan de paniekverhalen over ICT is dat ze suggereren dat de gevolgen onvermijdelijk zijn en buiten ons zelf liggen. Dat is niet zo. We kunnen als mensen kiezen waar we wel en waar we geen computers willen gebruiken. Dit geldt voor het schaken evenzeer als voor andere gebieden.