In de Trouw van zaterdag 23 september stond een leuk artikel over het jeugdschaken in Rotterdam. In die stad is een combinatiefunctionaris schaken benoemd die schaaklessen organiseert voor kinderen van zes tot achttien jaar. Een mooi initiatief om kinderen op de basis- en middelbare school aan het schaken te krijgen. Grappig was ook dat de functionaris in Amsterdam voetbalcoach is. Fysieke sport en denksport bij elkaar gebracht.
Toch had ik wat ongemakkelijke gevoelens bij het lezen van het artikel. Dit kwam vooral omdat het schaken niet alleen wordt aangeprezen om het mooie spel zelf, maar ook om allerlei hogere doelen te bereiken. Frankrijk werd als voorbeeld genoemd waar de Franse regering heeft verplicht dat op basisscholen aandacht wordt besteed aan schaken. In het artikel wordt geschreven dat de jonge schakers daar vaak uit lagere klassen komen, die dankzij het schaken merken wat in hun mars te hebben. Schaken kan ook dienen om sociale barrières te slechten. Schaken als sociale springplank zeg maar. Een Rotterdamse Wethouder hoopt met het stimuleren van schaken de leerprestaties te bevorderen.
Ongetwijfeld kan het schaken helpen sociale contacten te verbeteren en de horizon te verbreden. Ik zie echter niet waarom het schaakspel hiervoor geschikter is dan voetbal, spelen in een toneel- of muziekgroep of schilderen. Elke activiteit waarbij kinderen met anderen in contact komen kan hierbij helpen. Het gaat er dan om of het overheidsgeld goed wordt besteed. Hiervoor moet eerst gekeken worden welk doel nu moet worden bereikt. Leren schaken om leerprestaties te verbeteren lijkt mij nogal omslachtig. Het lijkt mij zinvoller om kijken naar de kwaliteit van de lessen en de leraren.
Ik vind het prima als op scholen schaaklessen worden gegeven. Bij schaken als verplicht vak moet ik echter gelijk denken aan de verplichte boekenlijsten op de middelbare school. Een dertig jaar durende afkeer van Louis Couperus was bij mij het gevolg. Afgelopen jaar ben ik begonnen zijn werk opnieuw te lezen. Verder denk ik dat je met betrekking tot de andere doelen de verwachtingen niet te hoog moet stellen. Bij het schaken zie ik vaak kinderen uit verschillende culturen tegen elkaar spelen. Heel mooi, maar we moeten iet verwachten dat problemen met de multiculturele samenleving door het schaken kunnen worden opgelost. Schaken kan hooguit een helpende hand bieden. Laat kinderen vooral schaken vanwege het plezier in dit mooie spel. Alle andere voordelen zijn mooi meegenomen.