Een schaakpartij winnen zorgt meestal voor vreugde, blijdschap en andere plezierige emoties. Je hebt laten zien dat je beter bent dan je tegenstander en bent trots op de gespeelde zetten. Je hebt laten zien dat je kan schaken. In sommige gevallen gaat de winst echter gepaard met een gevoel van ontevredenheid of zelfs van schaamte. Je zou dan van vervelende overwinningen kunnen spreken.
Aan een reglementaire overwinning beleef je weinig vreugde. Bij schaken kan je reglementair winnen doordat een speler niet of te laat komt opdagen, herhaaldelijk niet-reglementaire zetten doet of andere dingen uithaalt die aan het schaakbord niet zijn toegestaan. Je verliest bijvoorbeeld een schaakpartij als je mobiele telefoon tijdens de partij afgaat (ICT-apparatuur mag je tegenwoordig helemaal niet meer meenemen in de toernooiruimte, maar dit terzijde). Ik heb een aantal schakers beteuterd zien kijken na het horen van een ringtoon.
Winnen door een bekende val in de opening of doordat je tegenstander ver onder zijn gebruikelijke niveau speelt geeft ook een dubbel gevoel. Veel openingen kennen trucs die snel tot materiaalverlies of mat kunnen leiden. Natuurlijk is het leuk een keer zo te winnen, maar er is dan eigenlijk niet echt geschaakt. Je hebt de zetten ook niet zelf bedacht, maar uit een boekje. Dat beperkt het vreugdegevoel. Het grijze gebied is hier natuurlijk groot: combinatiemotieven in het schaken zijn immers ook standaard en heb je leren kennen uit de boekjes.
Soms zorgt een overwinning niet voor trots, maar voor schaamte. Ik heb zelf een keer een partij gewonnen omdat mijn tegenstander in gewonnen stelling dacht mat te zetten met zijn dame, maar had overzien dat ik de verdediging van die dame met een stuk had onderbroken. Hij had dat stuk gewoon kunnen slaan, maar helaas: de dame was al aangeraakt. Ik heb die partij nooit meer nagespeeld. Grootmeester Donner zei ooit dat hij het meest genoot van een volstrekt onverdiende overwinning. Zelf behoor ik niet toe tot die soort. Ik incasseer het punt en sluip stilletjes weg.
De waardering van een winstpartij zit natuurlijk voor een groot deel in je eigen hoofd. Het aantrekkelijke van schaken vind ik dat je bij verlies alleen jezelf de schuld kan geven en niet een los graspolletje, een windvlaag of een slechte scheidsrechter. Dat geldt zelfs voor deze overwinningen. Dan moet je maar op tijd komen, de openingstheorie bestuderen of alert blijven tot aan het eind. Om te kunnen nagenieten van de winst wil je echter niet alleen het punt binnen halen, maar ook goede zetten hebben kunnen spelen. Je wilt laten zien dat je in een echte wedstrijd de beste bent geweest. Daarvan is bij deze vervelende overwinningen geen sprake.